اکراه بر ارتداد (قرآن)شرایط عمومی تکلیف یعنی عقل ، بلوغ ، قصد و اختیار در تحقّق ارتداد معتبر است. بنابراین، بر ارتداد مکره مانند گفتن کلمات کفرآمیز از روی تقیّه ، اثری مترتّب نیست. ۱ - جواز اظهار کفراظهار کفر پس از ایمان ، در صورت اکراه جایز است. «من کفر بالله من بعد‌ایمـنه الا من اکره وقلبه مطمـئن بالایمـن...» هر كس پس از ايمان آوردن خود به خدا كفر ورزد (عذابى سخت‌خواهد داشت) مگر آن كس كه مجبور شده ولى قلبش به ايمان اطمينان دارد ليكن هر كه سينه‌اش به كفر گشاده گردد خشم خدا بر آنان است و برايشان عذابى بزرگ خواهد بود. ۲ - اظهار کفر و ارتداداظهار کفر و ارتداد از سوی برخی مسلمانان صدر اسلام، بر اثر اکراه مشرکان مکه بود. من کفر بالله من بعد‌ایمـنه الا من اکره وقلبه مطمـئن بالایمـن.... (طبق شان نزول، آیه درباره گروهی از مسلمانان صدر اسلام (از جمله عمار یاسر و پدر و مادرش) که از سوی مشرکان مکه برای اظهار کفر و بازگشت به آیین شرک آلود، تحت شکنجه شدید قرار گرفتند، نازل شد. براساس این نقل، عمار یاسر بر اثر شکنجه مجبور شد در ظاهر اظهار کفر و ارتداد کند؛ اما قلب او مملو از ایمان بود) ۳ - تهدید شعیبشعیب علیه‌السّلام و همراهان وی به اکراه بر ارتداد یا خروج از شهر و دیار از سوی قوم وی تهدید شدند. قال الملا الذین استکبروا من قومه لنخرجنک یـشعیب والذین ءامنوا معک من قریتنآ او لتعودن فی ملتنا.... (از «لام» قسم «لنخرجنک» استفاده می‌شود که آنان تصمیم قطعی داشتند یکی از این دو کار را درباره حضرت شعیب علیه‌السّلام و مؤمنان انجام دهند) ۴ - تهدید پیامبرانپیامبران بر ارتداد و روی آوردن به شرک یا خروج از شهر و دیار از سوی کافران تهدید می‌شدند. وقال الذین کفروا لرسلهم لنخرجنکم من ارضنآ او لتعودن فی ملتنا... ۵ - سنگسار کردن اصحاب کهفسنگسار کردن اصحاب کهف یا اجبار آنان به ارتداد از سوی مشرکان، در صورت دستیابی به آنان بود. انهم ان یظهروا علیکم یرجموکم او یعیدوکم فی ملتهم... ۶ - تفسیردر واقع در اينجا اشاره به دو گروه از كسانى است كه بعد از پذيرش اسلام راه كفر را پيش مى‌گيرند. نخست آنها كه در چنگال دشمنان بی‌منطق گرفتار مى‌شوند و تحت فشار و شکنجه آنها اعلام بيزارى از اسلام و وفادارى به كفر مى‌كنند، در حالى كه آنچه مى‌گويند تنها با زبان است و قلبشان مالامال از ايمان مى‌باشد، اين گروه مسلما مورد عفوند، بلكه اصلا گناهى از آنها سر نزده است، اين همان تقیه مجاز است كه براى حفظ جان و ذخيره كردن نيروها براى خدمت بيشتر در راه خدا در اسلام مجاز شناخته شده است. گروه دوم كسانى هستند كه به راستى دريچه‌هاى قلب خود را به روى كفر و بى ايمانى مى‌گشايند، و مسير عقيدتى خود را به كلى عوض مى‌كنند، اينها هم گرفتار غضب خدا و عذاب عظيم او مى‌شوند. ممكن است غضب اشاره به محروميت آنها از رحمت الهى و هدايت او در اين جهان باشد، و عذاب عظيم اشاره به كيفر آنها در جهان ديگر، و به هر حال تعبيرى كه در اين آیه درباره مرتدين شده است بسيار سخت و سنگين و تكان دهنده است. ۷ - پانویس۸ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲، ص۵۶۱، برگرفته از مقاله «اکراه بر ارتداد». مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۴، ص۱۹۵، برگرفته از مقاله «اکراه بر ارتداد». |